خراسان جنوبی و روستاهای آن
روستاهای استان خراسان جنوبی
چنشت-روستای خراسان جنوبی
روستای چشنت در 50 کیلومتری شمال غربی سربیشه قرار دارد. اقلیم آن، معتدل و کوهستانی است و رودخانه چشنت از جنوب آن می گذرد. اسن روستا قدمتی کهن دارد و در دوره های مختلف تاریخی مورد بازسازی و نوسازی قرار گرفته است. مردم روستای چشنت به زبان فارسی با لهجه محلی سخن می گوسند و مسلمان و پیرومذهب جعفری هستند. فعالیت اقتصادی غالب مردم روستا زراعت، دامداری و باغداری است.
استقرار روستا در منطقه میانکوهی، چشم انداز کوهستانی زیبا و جذابی به آن بخشیده است. روستا در میان باغات گردو و انواع میوه ها محصور شده است و مناظر زیبایی از تلفیق طبیعت و بافت مسکونی متراکم آن پدید آمده است.
از جاذبه های مهم و طبیعی روستا می توان به غار چنشت و غار چهل چاه اشاره کرد. در این غار ها استخوان ها به جا مانده از مردگان (در وضعیت های مختلف) و آثار و نشانه های زندگی گذشتگان مانند سفال، چوب، پارچه، چرخ نخ ریسی و دیوار های گچی مشاهده شده است.
در غار چهل چاه که بیش از هزار و چهارصد سال قدمت دارد، استخوان اجساد 14 نفر مرد و زن و کودک یافت شده است. نزدیکی غارها به زیارتگاه سیر حامد علوب و طبیعت بکر و سرسبز اطراف آن ها وبازدید گردشگران بسیاری از این روستا شده است. مردم محلی در مورد این غار عقاید مذهبی ویژه ای دارند.
برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم و صفر در روستای چنشت آئین ویژه ای دارد که شامل مراسم نوحه خوانی، سینه زنی، تعزیه، شبیه خوانی، نخل گردانی، مشعل گردانی، علم بندی و علم گردانی است. علم ها اغلب بانی و علم چی دارند که امری موروثی است و از پدر به پسر بزرگ تر منتقل می شود. هفت منبر یکی دیگر از مراسم سنتی است که توسط طنان در غروب عاشورا برپا می شود. در چنشت، هنگام فوت افراد عادی نیز علم می بندند.
مراسم سنتی عروسی روستا با آئین های ویژه و در مراحل مختلف برگزار می شود. لحن موسیقایی مردم، طبیعت دلنواز و پشتوانه بسیار غنی موسیقی خراسان جنوبی، این روستا را به یکی از خاستگاه های مقام های خراسانی تبدیل کرده است. بهره گیری از این موسیقی در عید نوروز، اعیاد مذهبی و در رقص های گروهی مردان و زنان تبلور می یابد. رقص چوب بازی خراسان همراه با نوای ساز های دهل و کرنای خراسان و دو بیتی خوانی در این روستا بسیار مرسوم است.
روستای چنشت به نسبت سایر روستاهای خراسان جنوبی، کمتر دچار تحولات و تغییرات فرهنگی شده است و فرهنگ روستایی آن محفوظ مانده اند. استفاده از لباس محلی در بین مردم روستا به ویژه زنان رایج است.
زعفران، کشک محلی، زرشک، گردو و بادام خشک و قالیچه های بسیار کوچک و نوعی گبه، سوغاتی های معروف چنشت هستند. از غذاهای رایج و لذیذ این روستا می توان به انواع آش ها، آبگوشت های محلی، اشکنه و کشک محلی اشاره کرد.
فورگ-روستای خراسان جنوبی
زوستای فورگ، از روستاهای منطقه باستانی قهستان است و در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر اسدیه قرار دارد. روستای تاریخی فورگ در کوهپایه استقرار یافته و آب و هوای آن به ویژه در بهار و تابستان بسیار مطبوع و دلپذیر است. مردم روستای فورگ به زبان فارسی سخن می گویند. آنان مسلمان و پیرو مذهب تسنن می باشند.
روستای فورگ با بافت مسکونی متراکم در شیب کوهپایه استقرار یافته و بافت مسکونی آن به صورت پلکاتی توسعه یافته است. معماری روستا زیبا و ترکیبی از معماری کویری و مناطق سردسیری است. حواشی ودخانه در میان که از جنوب روستا می گذرد، در فصول مساعد سال بسیار سر سبز و زیباست.
آثار و ابنیه تاریخی و کهن این منطقه از دیرینگی فرهنگ و تمدن اقوام ساکن آن حکایت دارد. قهستان، خاستگاه یکی از اقوام ایرانی به نام ساگارت بوده است که بخشی از چهاردهمین ساتراپ هخامنشی به شمار می رفته است. آثار تاریخی متعددی در شهر اسدیه و روستای فورگ بر جای مانده است.
قلعه فورگ مهم ترین اثر باستانی این منطقه است. این قلعه در 10 کیلدمتری جنوب شهر اسدیه واقع شده و از بناهای دوره افشاریه است. فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل سه قسمت محل زندگی حاکم و اطرافیان او بوده است. قلعه مجموعا 18 برج داشت که اکنون تعدادی از آنها به جا مانده است. یرخی منابع، این قلعه را یکی از قلاع مورد استفاده پیروان حسن صباح می دانند. حمام و حوض میرزای فورگ از آثار دوره افشاریه است که در کنار هم و در درون بافت تاریخی با ورودی های جداگانه قرار دارند.
در موسیقی این روستا، ریتم های پنج ضربی خراسانی متداول است. ترانه های محلی و دو بیتی خوانی های مردم روستای فورگ، زیبا و گوش نواز است. اجرای رقص گروهی دوره، مجمعه و اصولی در مراسم شادی و جشن های عروسی رواج دارد. از بازی ها و ورزش های بومی این روستا مس توان به تیله بازی، بجول بازی، لپر بازی و کشتی محلی اشاره کرد.
مردم روستای فورگ از پوشاک سنتی بلوچی استفاده می کنند. مهم ترین و زیبا ترین صنایع دستی این روستا الچیش یا نوعی زیور آلات زنانه و دخترانه است. گلیم، جاجیم و قالی از دیگر صنایع دستی این روستا است. زعفران، زرشک، ادویه، کشک محلی و خشکبار به ویژه توت خشک و آلو سوغاتی های روستای فورگ می باشند.
ماخونیک-روستای خراسان جنوبی
روستای ماخونیک در 70 کیلومتری جنوب شرقی سر بیشه و 30 کیلومتری مز ایران- افغانستان واقع شده است. آب و هوای آن در بهار و پاییز ملایم و دلپذیر، در زمستان ها سرد و در تابستان ها گرم و خشک می باشد. روستای ماخونیک در حدود 300 سال قدمت دارد و کلمه ماخونیک را به معنای چشمه ما ترجمه شده است که به زبان محلی به معنای سرمای زیاد است.
مردم روستای ماخونیک به زبان فارسی با گویش محلی خراسانی سخن می گویند. آن ها مسلمان و اهل تسنن هستند و همینطور مردم روستای روستای ماخونیک نسبت به مردم روستای پیرامون قد کوتاه تری دارند و به همین دلیل نیز اشتهار منطقه ای یافته اند.
درآمد مردم ماخونیک از فعالیت های دامداری و کارگری در معدن سنگ گرانیت تامین می شود. زراعت روستا بسیار محدود است روستای ماخونیک بر شیب تند دامنه کوه استقرار یافته و بافت مسکونی بسیار متراکم و توده ای دارد. اکثر خانه ها، یک مر پایین تر از سطح زمین، در یک طبقه با سقف مسطح و درهای بسیار کوتاه ساخته شده اند. در ساخت خانه های روستای ماخونیک از مصالحی مانند سنگ، چوب و شاخ و برگ درختان استفاده شده است.
قسمت اعظم خانه ها سنگ های صافی تشکیل می دهد که روی آن ها را با مخلوط کاهگل، ساروج و سنگریزه پوشانیده اند. از جاذبه های معماری ماخونیک فقدان کوچه های صاف و هموار که همه کوچه ها شیب دارند. روستای ماخونیک به دلیل معماری ساده و سنتی و موقعیت بکر آن مورد توجه گردشگران و پژوهشگران اجتماعی است. از جاذبه های تاریخی این روستا می توان به سنگ نگاره های ماخونیک، برج و خانه های قدیمی آن اشاره کرد.
سنگ نگاره ها در نزدیکی قنات ماخونیک قرار گرفته اند و طرح های چوپانی و نقش های حیواناتی مانند بز کوهی و درخت سرو بر روی آنها نقر شده است. برج قدیمی روستا با معماری سنتی و از مصالح بسیار ابتدایی ساخته شده است و به برج گل انجیر نیز مشهور است. یکی از سنت های رایج و ویژه مردم این روستا، رسم بر این است که بزرگان خانواده گرد هم می آیند و دختر و پسر را طبق شرایط خاص نامزد می کنند. این نامزدی اغلب طولانی مدت است تا دختر و پسر طبق رفت و آمد همدیگر را بهتر بشناسند.
مردم روستای ماخونیک از پوشاک محلی بلوچی استفاده می کنند. مهم ترین صنایع دستی روستای ماخونیک شامل فرش، سبد، تور، پلاس و تولید ظروف سفالی است. کشک محلی، عناب، سیر و سبد حصیری، معروف ترین سوغات این روستاست.
